Tweeëntwintigste zondag door het jaar

Het evangelie van Lucas is opgebouwd als een reis van Jezus naar Jeruzalem.

Onderweg wordt Jezus voorgesteld als een rondreizende leraar, zoals de Griekse wijsgeren rondtrokken met in hun zog hun leerlingen. We zijn in het evangelie van vandaag al over de helft van Jezus’ reis. Hij is al goed gekend en vele mensen komen naar hem luisteren. Hij onderricht hen en geneest allerlei zieken. Hij heeft het daarbij al aan de stok gehad met tegenstanders onder de farizeeën en Schriftgeleerden. Nu wordt hij echter door een vooraanstaand farizeeër uitgenodigd om bij hem te komen eten.

Jezus gaat daar blijkbaar vlot op in. Hij voelt zich waar dan ook vrij om zijn boodschap te verkondigen. Hij gaat om met de verschoppelingen van de maatschappij, maar beweegt zich ook in de hogere kringen. In deze kringen trekt zijn optreden bijzondere aandacht precies omdat hij zoveel met de verschoppelingen optrekt.

Er zijn vele genodigden en ze houden Hem scherp in het oog. Nog scherper is zijn eigen blik.

Hij ziet hoe velen streven naar de beste plaatsen aan tafel. En dat nodigt Hem uit om iets van zijn levensboodschap door te geven. Hij sluit daarbij aan bij de ervaring en het gedrag van zijn toehoorders.

Zijn eerste les luidt: als je een voorname plaats hebt weten te bemachtigen, maar de gastheer wijst je terug, ben je beschaamd en vernederd. Andersom als de gastheer je een meer voorname plaats toewijst, word je gewaardeerd ten overstaan van allen die getuige zijn.

Deze lering van Jezus is doorgedrongen in de spreekwoorden van onze taal.

Wie zichzelf verhoogt, zal vernederd worden
Wie zich vernedert, zal verhoogd worden.

In het Koninkrijk van God, dat Jezus voor ogen heeft, moeten machtigen hun macht ten dienste stellen van de zwakke. Maar het streven om de eerste te zijn komt Hij zelfs tegen onder zijn eigen leerlingen.

Ook in onze tijd proberen mensen in de nabijheid van machtige mensen te komen. Dat kan erg gênant zijn als je door die machtige persoon wordt genegeerd. Velen proberen met vleierij in de gunst te komen van wie de macht heeft.

Vele ja- knikkers maken een dictator groot.

Maar de moed die Jezus hier vertoont, kan ons inspireren, zoals we het herkennen in het optreden van paus Franciscus. Hij zocht verschoppelingen op, vluchtelingen, gevangenen, mensen in armoede, oorlogsslachtoffers. En hij nam duidelijke stellingen in waarbij hij het optreden van sommige regeringsleiders veroordeelde.

Jezus gaat in de lezing nog een stap verder.

Hij roept op om niet je rijke vrienden en familie uit te nodigen om te komen eten, maar armen, kreupelen, verlamden en blinden. Zij kunnen je niets teruggeven vanuit hun ellende en precies dat zal je gelukkig maken.

Is het niet zo dat het ons meer voldoening geeft om iets te doen voor een ander zonder iets terug te verwachten?

Het moet shockerend geweest zijn voor de notabelen die Jezus aanhoorden. Zoals overal ter wereld en in alle tijden, zullen zij een goed uitgebreid netwerk hebben gehad, met vele andere vooraanstaanden en rijke vrienden.

Jezus roept op om mensen uit te nodigen waar deze notabelen met verachting op neer keken. Het was hun overtuiging dat de ellende waarin sommige medemensen leefden, hun eigen schuld was. Een beeld dat deze mensen ook zichzelf hadden eigen gemaakt. Is het geen stelling die nu nog wordt gehoord en verdedigd. Daar gaat Jezus tegenin en Hij herstelt de verschoppelingen in hun waardigheid als mens.

De idee dat het hun eigen schuld is als mensen in armoede leven, wordt in onze tijd tegengesproken door o.a. père Joseph Wresinski, een katholieke priester. De eerste opdracht is voor hem de mensen in armoede hun waardigheid als mens terug te geven. Hij groeide zelf op in een gezin dat armoede kende en ging leven tussen mensen in nog meer extreme armoede. Daaruit groeide de beweging ATD, vierde wereld.

In het boek “De armen zijn de kerk” lezen we: “Alle mensen die de armen echt vooruit geholpen hebben, hebben hen allereerst bevrijd van zichzelf. Ze hebben hun hun waardigheid en zelfvertrouwen teruggegeven. Ze hebben in hun geloofd, en hen ervan overtuigd dat ze geen schuld hadden aan de beroerde situatie die de geschiedenis hun als erfdeel had nagelaten.”

Deze houding vraagt veel nederigheid. We weten niet hoe mensen in ongelukkige omstandigheden geraken. De eerste lezing van vandaag komt uit het boek van Jezus Sirach en gaat hierover.

Wat gij doet, mijn kind, doe dat met zachtheid.
Hoe meer aanzien je hebt, des te bescheidener moet je zijn,
dan krijg je van de Heer nieuwe inzichten.
Een hoogmoedig mens is niet te genezen,
want de plant van het kwaad heeft in hem wortel geschoten.
De wijze wil een en al oor zijn, een oor dat luistert.

Iemand getuigde hoe hij bij bedelaars ging neer zitten en naar hen luisterde. Telkens viel hem op
hoe hun doffe ogen weer tot leven kwamen als ze begonnen te vertellen over hun ellendige situatie. Dat gaf hem veel terug.