'Artificiële intelligentie heeft geen geweten'

Een kerstkaart dankzij ChatGPT

Kunstmatige intelligentie ontwikkelt zich in een razendsnel tempo. Van taalmodellen zoals ChatGPT en Gemini tot generatieve AI voor beeld en geluid: de mogelijkheden lijken vrijwel onbeperkt. Dominicanes Catharina Al, onder meer actief als catechist in Nijmegen, heeft er zelf ook ervaring mee.

"Als ik iets op Google zoek, krijg ik al automatisch gegenereerde antwoorden. Die zijn soms heel handig. En ik heb ook weleens een kerstkaart met ChatGPT gemaakt", bekent ze. Zuster Catharina schreef haar thesis over haar naamgenoot, de heilige Catharina van Siena (1347-1380). Mede aan de hand van haar teksten, geeft zuster Catharina nu door het hele land lezingen over AI. Zoals ook zaterdag 11 oktober tijdens de Dominicuslezing in de Liduinabasiliek in Schiedam, georganiseerd door de Kloostertuin (voorheen in Het Steiger Rotterdam).

Ze wees erop dat AI veel taken kan uitvoeren die vroeger voorbehouden waren aan mensen, van medische toepassingen tot creatieve projecten. Tegelijkertijd waarschuwde ze voor de risico’s: “De alwetendheid bij God gaat gepaard met wijsheid en goedheid, en dat is net anders bij een alsmaar slimmer wordende kunstmatige intelligentie. Hoewel die intelligentie geest is en onsterfelijk, blijft het een machine, die moet werken met de input die het vanuit het wereldwijde web krijgt. Het kan daar oneindig creatief mee omgaan, en via planmatige berekeningen voorspellingen doen, maar het is geen schepping uit het niets van een Algoede Schepper. Het kan zijn dat de alsmaar grotere kennis van AI het doet inzien, dat er een goede God is, die zijn Zoon mens heeft laten worden, en de katholieke Kerk heeft gesticht die onder leiding van de H. Geest ons mensen naar het eeuwige leven leidt. Het zou kunnen dat het zich aan dat doel dienstbaar gaat stellen. Zo zou de verhouding tussen mensen en machines gericht blijven op de mens, waarbij de menselijke persoon beschermd en gewaardeerd wordt. Maar omdat de input van AI zich ontwikkelt in een wereld na de zondeval, en een groot deel van het internet zich met onverkwikkelijke zaken bezighoudt, kan het ook zo uitpakken dat er een kwade geest tegenover ons komt te staan."

'AI heeft geen hart, geen geweten'

Het Vaticaan volgt de ontwikkelingen nauwlettend. Volgens zuster Catharina benadrukken paus Franciscus en de Pauselijke Academie voor het Leven dat technologie ethisch gestuurd moet worden. “De verhouding tussen mensen en machines behoort gericht te blijven op de mens, waarbij de menselijke persoon beschermd en gewaardeerd wordt,” citeerde zij. AI mag de menselijke roeping niet overschaduwen; wijsheid en goedheid blijven het domein van de mens en van God.

Zuster Catharina verwees ook naar de Middeleeuwse dominicanen, zoals Thomas van Aquino en Catharina van Siena, die het belang van verstand en hart benadrukten in kennis en moreel handelen. “Bij ons mensen gaat het niet om dat wij heel slim worden, maar dat wij beseffen waar wij toe geroepen zijn, vandaag, in ons gezin, in dit tijdsgewricht,” aldus de zuster.

Menselijke intelligentie omvat dus niet alleen kennis, maar ook inzicht, intuïtie en liefdevolle verantwoordelijkheid. "AI heeft geen hart, geen geweten."

De lezing behandelde verder praktische voorbeelden van AI, zowel positief als zorgwekkend. Zo worden robots ingezet in Japan om mensen met een handicap aan het werk te helpen, terwijl AI ook gebruikt kan worden voor manipulatie en spionage. Het gaat volgens de zuster om de vraag hoe we techniek op een ethische manier inzetten, zodat het bijdraagt aan een gezonde en menselijke samenleving: “In plaats van de middelen die voorhanden zijn te willen consumeren, denk ik dat wij een houding zouden moeten aannemen van verwonderen, en een dankbaarheid ten opzichte van wat ons gegeven is.”

Ze benadrukte dat de Kerk een bijzondere rol kan spelen in dit proces. Door haar lange geschiedenis, netwerk en morele gezag kan de Kerk het gesprek over technologie en ethiek sturen, en zo bijdragen aan een samenleving waarin vooruitgang hand in hand gaat met menselijke waardigheid en gemeenschap.