'Hineni': De negen gebedshoudingen van Dominicus op muziek

Kris Oelbrandt heeft nog even geduld nodig. Dit najaar mag hij als lekendominicaan 'OP' achter zijn naam zetten, wat betekent dat hij verbonden is met de orde der dominicanen. "Van OCSO naar OP", zegt Oelbrandt, die na negentien jaar leven als trappistenmonnik koos voor een carrière in de muziek. Een carrière die hem nu op bijzondere wijze verbindt met de stichter van de dominicanenorde: Dominicus Guzman (1170 - 1221).

Zeer weinig eigen werk heeft deze heilige man ons achtergelaten. Slechts enkele brieven en - kort na zijn dood en heiligverklaring - de negen gebedshoudingen zijn bekend. Deze houdingen vormen de inspiratie voor de compositie 'Hineni' van Oelbrandt die op 7 maart in het Dominicanenklooster in Zwolle in première gaat én professioneel wordt opgenomen.

Vertel, hoe raakt een componist gefascineerd door het leven en werk van de heilige Dominicus?

"Dat heeft alles met mijn biografie te maken. Ik ben gevormd als componist in mijn studietijd, maar heb altijd de liefde voor het gebedsleven en het teruggetrokken leven gevoeld. Na mijn studie werd ik monnik bij de trappisten in Zundert (Maria Toevlucht). Maar negentien jaar lang hield een bepaalde spanning mij bezig. Ik voelde dat ik anders in elkaar stak, dat het volledig teruggetrokken leven veel broeders wel gelukkig maakte maar mij niet helemaal. Naar buiten gaan, prediken, dat wilde ik graag. Een vriend gaf de doorslag en vroeg: 'Waarom kijk je niet eens bij de dominicanen?' Hoe langer ik daarover nadacht, hoe meer hij gelijk kreeg. De dominicanen kiezen heel bewust voor contemplatie én verkondiging."

En zo geschiedde. Oelbrandt trad uit, richtte zich op zijn muziekcarriere en heeft nu het Dominicanenklooster in Zwolle als een van zijn opdrachtgevers. 'Hineni' (dit betekent: 'Heer, hier ben ik') wordt zijn derde opdracht voor dit klooster.

Was jij als monnik al bekend met de gebedshoudingen van Dominicus?

"Als broeders vierden we wel de gedachtenis van Dominicus, op 8 augustus, net als we bijvoorbeeld Norbertus en Franciscus herdenken. Maar veel meer aandacht was er niet voor hem. Het is ook niet zo dat ik de gebedshoudingen nu dagelijks toepas. Dat doet geen enkele dominicaan, denk ik. Het is wel zo dat de negen verschillende houdingen- van platliggen en zittend studeren tot staan - manieren van gebed zijn. Dat is heel waardevol. Ze geven alle negen samen een behoorlijk compleet overzicht hoe je je tot God kunt richten: in complete overgave of juist heel fier, recht overeind."

Hoe krijg je het voor elkaar om dat op muziek te krijgen?

"Ik concentreerde mij op wat de houdingen met mij doen. Welke sfeer roepen ze op? Met zo'n vraag ga je al in de richting van muziek. Eén van de houdingen is zelfkastijding. Voor mij is dat niet per se achterhaald. Ja, de middeleeuwse interpretatie was dat jezelf eerst helemaal teniet moest doen, om dan pas voor God te kunnen verschijnen. Dat lijkt me wel achterhaald. Ik interpreteer het anders: in mijn lijden, kan ik het lijden van de ander voelen. Door je zo diep te verbinden met de ander, door elkaars lijden dus te dragen, treed je in relatie met de ander, en zo ook met de wereld en met God.

Hoe dat precies klinkt? Neem nou die zelfkastijding. De onderstemmen, de lagere instrumenten, vloeien heel traag voort, als een gebed. Daarboven hoor je de hogere instrumenten af en toe, als slagen die worden toegebracht. Zodra die weg zijn, blijf je de onderstemmen horen. Het gebed gaat voort.

Het hele muziekstuk duurt ongeveer een uur. Mijn vrouw en ik spreken tussendoor ook meditaties uit, zodat mensen iets meer houvast hebben bij het onderwerp."

Hoe leef je als componist toe naar de première?

"Het is spannend. (Lacht) De partituur (bladmuziek, red.) is een paar weken terug naar de muzikanten gestuurd. Ik heb nog geen alarmbellen af horen gaan, wat dus betekent dat het niet onmogelijk is om te spelen. Ik ben heel benieuwd hoe het live klinkt, al moet ik toegeven dat je met computers al veel kunt simuleren. Met programma's kun je vrij aardig horen hoe het in het echt zou klinken. Behalve de zang, dat kan een computer nog niet goed nadoen. Natuurlijk is het anders als echte mensen het spelen. Het is niet aan mij om te bepalen hoe ze het exact moeten uitvoeren. Je moet als componist aanvoelen hoe je muziek bij de spelers aankomt, hoe ze er zelf mee omgaan. Als ik voel dat het klopt, dat het zin heeft, is het goed."

Meer informatie over de première op:

https://www.dominicanenzwolle.nl/programma/concert-hineni