Bijna 20 jaar geleden heb ik mijn rechtenstudie in Louvain-la-Neuve afgerond. Anderhalf jaar later gooide ik al mijn cursussen – en al mijn codes – in de vuilnisbak... Ik had de indruk dat alles al achterhaald was, verouderd, herroepen!!
We weten dat het Evangelie geen wet is. Het gaat om het leven onder de inspiratie van de Geest. “De letter doodt, de Geest maakt levend” zegt Paulus. Duidelijker kunnen we niet zijn! De wet is volgens hem een pedagoog. Ze leert grenzen te respecteren, die van anderen. Ten opzicht van mijn grillen vertegenwoordigt ze een ‘andere’ die me dwingt. En toch zegt Christus ons vandaag: ‘Ik ben niet gekomen om de wet af te schaffen, maar om haar te vervullen’ Wat betekent dit? Op welke manier komt hij de wet vervullen, als wat hij vraagt veel verder lijkt te gaan dan wat de Joden moesten doen om de oude wet te respecteren?
In werkelijkheid is er een wezenlijk verschil tussen de wet van het Oude Testament en de nieuwe wet die door Jezus is voorgesteld. De oude wet wordt geleefd uit plicht, de nieuwe wet wordt geleefd uit liefde. Door de wet te vervullen, bevrijdt Christus zijn discipelen van de wet. Hij schrijft die voor altijd in het diepst van hun hart. Christus schrijft de wet in het diepst van hun hart in, omdat Hij zijn leerlingen duidelijk maakt dat wat zij vroeger deden uit respect voor de wet – uit plichtsbesef of onderdanigheid – zij voortaan uit liefde, dat wil zeggen uit vrije wil, zullen doen.
Respect voor het leven was in de wet van Mozes een dwang, een bevel, een gebod of verbod: ‘Gij zult niet doden’. Deze wet wordt, in de mond van Jezus, de vreugdevolle bevestiging van de liefde tot de ander, de eerbied voor zijn vrijheid. Liefde wordt zo de waarde, de norm bij uitstek. Inderdaad, wanneer een leven gebaseerd is op waarden, wordt het verrijkt en groeit het. Waarden openen de weg naar tolerantie, naar ontmoeting en respect voor verschillen, ook als we die niet begrijpen. Principes moeten dan worden afgewezen, omdat ze de relatie vaak kapot maken. Ze leiden onvermijdelijk tot onverdraagzaamheid en sluiten de mens op in zijn innerlijke gevangenis. Daarom zouden we ‘principe’ kunnen noemen alles wat we uit plichtsbesef doen en ‘waarde’ alles wat we uit verlangen en uit liefde doen.
Waarden bevrijden ons van onze principes, die vaak koud of stijf zijn. Welke moeder voedt haar kind alleen maar uit principe? We doen het niet uit plichtsbesef, maar – zo hopen we – uit liefde. De liefde bevrijdt ons dus van principes. Liefde bevrijdt ons van de wet. Door ons duidelijk te maken dat hij kwam om te vervullen en niet om af te schaffen, probeert Jezus ons te laten zien dat wet en liefde niet tegengesteld zijn, maar twee momenten in hetzelfde proces zijn: eerst onderwerpen we ons aan de regel en dan begrijpen we dat het nog beter is uit liefde te doen wat ons geleerd is te doen uit plichtsbesef. Wet en liefde zijn dus twee verschillende dingen, maar niet tegengesteld in de zin dat men er tussen moet kiezen.
Welnu... wat is de drijvende kracht achter ons doen en laten ? Principes, normen of waarden? Wet of liefde? Christus nodigt ons vandaag niet uit om de codes van het Oude Testament door het raam te gooien of – zoals ik 20 jaar geleden – alles in de vuilnisbak te gooien! Hij radicaliseert de wet om deze in ons hart in te schrijven en biedt ons een onbegrensde horizon ! Als we met een wet in orde kunnen zijn, met de eis van het Evangelie zijn we nooit in orde! We worden uitgenodigd om zonder grenzen te beminnen. De enige maatstaf voor liefde wordt liefde zonder maat. Het nodigt ons uit om uit liefde te doen wat we vaak uit plichtsbesef doen.
Dus, welke onze motieven ook zijn, het is aan ons om te kiezen voor wat leidt tot leven, tot leven in overvloed, tot liefde zonder grenzen. Amen.