Geroepen tot het klooster

Wanneer Catharina in 1347 in Siena geboren wordt, bevindt de Toscaanse stad zich op het hoogtepunt van haar glorie. Niets lijkt de inwoners te veel: ze beginnen vol ambitie aan een uitbreiding van hun kathedraal. De familie Benincasa, waartoe Catharina behoort, doet haar naam eer aan: zij is het 23e kind, na haar zijn er nog twee. Maar als een donderslag bij heldere hemel treft de pest in 1348 de stad en vaagt een derde van de bevolking weg. De kwetsbaarheid van het leven, die Catharina diep zal markeren, dringt zich op.

Terwijl haar ouders proberen haar uit te huwelijken, is Catharina vastbesloten haar leven aan God te wijden. Omdat ze geen bruidsschat kan bijeenbrengen om in een klooster te treden, wil ze toetreden als derde orde-lid bij de Orde der Predikers. Maar ze is nog te jong en wordt geweigerd. Zwaar ziek vreest ze te sterven zonder haar toewijding uitgesproken te hebben. Onder de indruk van haar vurigheid en vastberadenheid besluit de overste van de lekenzusterorde uiteindelijk haar toch toe te laten. In 1363 legt Catharina haar professie af en ontvangt zij als leek van de Orde van de heilige Dominicus het habijt van de 'mantellata'. Ze wijdt zich aan de zorg voor zieken en probeert conflicten tussen de wijken van Siena te verzoenen.

Vanaf 1370 dicteert ze brieven waarin ze raad geeft, oproept tot een christelijker leven en troost biedt aan wie lijden. In tien jaar tijd schrijft ze ongeveer 386 brieven, gericht aan een uiteenlopend publiek: de paus in Avignon, lokale politici, vrienden. In 1374 wijst het generaal kapittel haar een vaste biechtvader toe: broeder Raimundus van Capua. Hij stelt haar voor aan de paus in Avignon, die zij aanspoort om terug te keren naar Rome. Paus Gregorius XI gehoorzaamt, maar sterft kort nadien, wat een nieuwe kerkelijke crisis veroorzaakt. In 1378 publiceert Catharina haar geestelijk testament, De Dialoog van de Goddelijke Voorzienigheid, een meesterwerk van zowel de Italiaanse literatuur als de mystieke traditie.

Gedurende haar intense leven heeft Catharina mystieke ervaringen: visioenen, stigmata, extases en momenten van diepe gebedstrance, die sommigen als ziekelijk interpreteren. Ze sterft in 1380 aan de gevolgen van anorexia en wordt begraven in de basiliek van Santa Maria sopra Minerva in Rome.

Kerkleraar en patrones van Europa

Dankzij haar geschriften verspreidde de verering van Catharina zich snel. Ze werd heilig verklaard in 1461. De mystica van Siena inspireerde talrijke vrouwen om toe te treden tot dominicanenkloosters die de hervorming van Raimundus van Capua hadden overgenomen. Haar bijdrage aan de Italiaanse literatuur, haar inzet voor verzoening binnen families en steden, haar liefde voor de Kerk en haar inspanningen om de paus terug naar Rome te brengen, leverden haar in 1939 de titel op van patrones van Italië. Door haar geschriften werd zij in 1970 de eerste vrouw die de titel van kerklerares kreeg. Ten slotte werd Catharina in 1999, samen met Edith Stein en Birgitta van Zweden, uitgeroepen tot mede-patrones van Europa. Ter gelegenheid daarvan herinnerde paus Johannes Paulus II eraan "dat christenen de plicht hebben om op een specifieke manier bij te dragen aan de opbouw van Europa. Deze bijdrage zal des te waardevoller en doeltreffender zijn naarmate zij zichzelf weten te vernieuwen in het licht van het Evangelie. Zij zullen dan de erfgenamen zijn van die lange geschiedenis van heiligheid die de verschillende regio’s van Europa gedurende twee millennia heeft doorkruist"(1).

Een reliek van de heilige Catharina van Siena wordt vereerd in Astenet (gemeente Lontzen -België), niet ver van het drielandenpunt waar Duitsland, Nederland en België samenkomen. In deze tijden van dreigende conflicten is het goed te herinneren dat Catharina aandrong op een hervorming van de zeden, die zij aan iedereen zonder uitzondering voorstelde. Aan koningen herinnerde zij dat zij niet konden regeren alsof het koninkrijk hun “eigendom” was: zich ervan bewust dat zij rekenschap zouden moeten afleggen aan God over hun machtsgebruik, moesten zij er integendeel naar streven om daarin de “heilige en ware gerechtigheid” te handhaven, en “vaders van de armen” te zijn (vgl. Brief nr. 235 aan de koning van Frankrijk). Het uitoefenen van het gezag kon immers niet los worden gezien van de liefde, die de ziel is van zowel het persoonlijk leven als van de politieke verantwoordelijkheid (vgl. Brief nr. 357 aan de koning van Hongarije).

(1) Vgl. Johannes Paulus II, Spes aedificandi. Apostolische brief in de vorm van een Motu Proprio voor de afkondiging van de heilige Birgitta van Zweden, de heilige Catharina van Siena en de heilige Teresia Benedicta van het Kruis als mede-patronessen van Europa, Vaticaan 1999, nr. 1.