De dominicanen vormen een wereldwijde orde. "Met diepe droefheid, maar ook met christelijke hoop op de belofte van het eeuwige leven, verheft de Orde der Predikers haar gebeden met de Dominicanenfamilie en de Kerk voor de eeuwige rust van Zijne Heiligheid Paus Franciscus", schrijft de organisatie van de wereldwijde orde op Facebook.
"We danken God voor de immense gift van zijn leven, zijn evangelische getuige, zijn nabijheid tot de armen en uitgeslotenen, en voor zijn onvermoeibare streven naar gerechtigheid en vrede, dialoog en broederschap tussen mensen en religies. Vanuit onze Dominicaanse roeping om de waarheid te preken, erkennen we in paus Franciscus een pastor die wist hoe hij het Evangelie moest aankondigen met woorden en gebaren. Zijn nederigheid en moed zullen onze missie in de wereld blijven inspireren, zoals hij ons herinnerde in zijn brief Praedicator Gratiae:'Laat de Orde der Predikers, nu als toen, vooraan staan bij een vernieuwde aankondiging van het Evangelie, dat tot de harten van de mannen en vrouwen van onze tijd kan spreken en in hen de dorst kan wekken naar de komst van het koninkrijk van heiligheid, gerechtigheid en vrede van Christus!'"
In memoriam
"Paus Franciscus verkondigde niet alleen, maar geloofde ook oprecht dat de werkelijkheid altijd groter was dan elke theorie of leer", zegt lekendominicaan en theoloog Erik Borgman.Hij schreef een in memoriam, die hieronder in zijn volledigheid is te lezen.
Toen paus Franciscus Eerste Paasdag op het balkon boven het Sint-Pietersplein nauwelijks verstaanbaar een ultrakorte versie van de zegen urbi et orbi uitsprak, moest ik denken aan paus Johannes Paulus II. In 2005, het jaar van zijn overlijden, viel Eerste Paasdag op 27 maart. De zegen die de paus uitsprak was vrijwel onhoorbaar. Kort daarna kreeg Johannes Paulus II hoge koorts en hij overleed op de avond van 2 april. Toch hield ik er niet serieus rekening mee dat Franciscus de volgende ochtend niet zou kunnen halen. Anders dan Johannes Paulus II, die letterlijk gebukt ging onder de gevolgen van de ziekte van Parkinson, getuigde Franciscus voor mij nog steeds van levendigheid. Ik was ook Paaszondag weer getroffen door zijn toespraak, die vanwege zijn conditie werd voorgelezen door aartsbisschop Diego Ravelli. Met name viel mij de passage op waarin gezegd werd::
… de opstanding van Jezus is het fundament van de hoop: door deze gebeurtenis is hoop niet langer een illusie. Nee. Dankzij de gekruisigde en opgestane Christus stelt de hoop niet teleur! Spes non confundit! (vgl. Rom. 5,5). En het is geen vage, maar een oproepende hoop; niet vervreemdend, maar versterkend.
Responsabilizzante
Het Italiaanse woord wat op het laatst gebruikt werd, was responsabilizzante. De Vlamingen kennen het woord ‘responsabiliserend': verantwoordelijk makend. Hoop schakelt ons in in de verantwoordelijkheid voor de toekomst, was de boodschap. Het bijzondere van paus Franciscus is voor mij steeds geweest dat hij de boodschap dat hoop uiteindelijk een genade is van Godswege zo overtuigend wist te verbinden met de noodzaak tot inzet als antwoord op deze genade.
Wij kunnen niet de komst afdwingen van het rijk van God dat Jezus verkondigde en belichaamde. Dat hoeft ook niet, want het breekt onherroepelijk door. Tegelijkertijd is het onze roeping – de roeping van de kerk als geheel en van haar gelovigen afzonderlijk – zich in te voegen in deze doorbraak en zich ervan in dienst te stellen. Met het oog hierop moet de kerk zijn als ‘een veldhospitaal’, zoals Franciscus bij het begin van zijn pontificaat in 2013 al direct schreef in Evangelii Gaudium. Zij moet niet bang zijn zich vuil te maken en gewond te raken bij het vervullen van haar zending om iedereen nabij te zijn en zich te keren tegen de wereldwijd oprukkende ‘epidemie van de onverschilligheid’. Zij moet het medelijdende hart van Jezus als haar eigen hart tonen, zo maakte paus Franciscus duidelijk in Dilexit Nos, zijn laatste encycliek van oktober vorig jaar is in onze streken weinig bekend, maar is essentieel voor een goed begrip van de theologie en de spiritualiteit van paus Franciscus.
Ik denk dat de visie van de op 21 april gestorven paus op zijn allerkortst zo kan worden samengevat: ‘Wij hebben lief, omdat [God] ons het eerst heeft liefgehad’ (1 Johannes 4,19). Gods liefde is de ruimte van ons leven en van onze hoop op toekomst die ons de verantwoordelijkheid geeft deze liefde mee te bewaren.
'We kunnen niet stil blijven staan'
In de preek tijdens de viering van eerste Paasdag, voorgelezen door kardinaal Angelo Comastri, werd nog een andere gedachte geformuleerd die voor Franciscus essentieel was. Als Jezus verrezen is, zo stelde de de tekst, dan kunnen we niet stil blijven staan. We moeten in beweging komen om Hem ‘overal’ te zoeken ‘behalve in zijn graf’:Want als Hij is opgestaan uit de dood, dan is Hij overal aanwezig, Hij woont onder ons, Hij verbergt zich en openbaart zich zelfs vandaag in de zusters en broeders die we onderweg tegenkomen, in de meestonbekende en onvoorzienbare situaties van ons leven. Hij leeft en blijft altijd bij ons, huilt de tranen van hen die lijden en vermenigvuldigt de schoonheid van het leven in de kleine gebaren van liefde van ieder van ons.