In het land heerst droogte en hongersnood. Elia is onderweg en vraagt in Sarefat aan een weduwe om hem van water en brood te voorzien. Voor water kan zij instaan maar het verzoek om brood kan zij niet inwilligen. Ze heeft immers enkel nog meel voor 1 dag om samen met haar zoon van te eten. Verder hebben ze niets meer en wacht hen de dood. Elia antwoordt haar dat ze toch maar dat brood voor hem moet bakken en dat ze mag vertrouwen dat haar pot met meel en haar kruik met olie niet uitgeput zullen raken totdat Jahwe het weer laat regenen. En zo gebeurt het. De vrouw vertrouwt op het woord van de profeet en schenkt hem haar laatste stukje voeding. Haar vertrouwen wordt beloond zoals de profeet haar beloofd heeft.
Dit genereuze gebaar waarmee een arme vrouw haar laatste beetje eten weggeeft gebeurt eveneens in het evangelieverhaal. Een arme weduwe deponeert 2 penningen in de offerkist op het voorplein van de tempel. Jezus vestigt de aandacht van zijn leerlingen op deze vrouw. ‘Voorwaar, Ik zeg u: die arme weduwe heeft het meest geofferd van allen die iets in de offerkist wierpen; allen wierpen ze er iets in van hun overvloed, maar zij offerde van haar armoe al wat ze bezat, alles waar ze van leven moest.’
Het liturgisch leesrooster dat beide verhalen uit het Eerste en Nieuwe Testament samenbrengt, nodigt ons uit om net zoals Jezus het gulle, zelfvergeten gebaar van de weduwen te waarderen, oog te hebben voor wat onooglijk lijkt, ons niet te laten verblinden door grote gestes van wie meer kan. Hij moedigt ons aan om met een zelfde vertrouwen en generositeit in het leven te staan. Het kost de arme vrouwen heel veel want ze hebben zo weinig om te geven. En toch doen ze het. Hun gave is duizelingwekkend groot.
Het is prachtig wanneer heel rijke mensen royaal delen van hun rijkdom. Dat gebeurt vandaag zeker ook. Denk maar aan iemand als Taylor Swift, een populair popidool, of aan filantropen zoals Bill Gates en Warren Buffet. Toch blijft het delen van hun overvloed en is het mooi meegenomen dat ze via hun stichtingen voor liefdadigheid miljoenen aan belastingen ontlopen. Geen enkel gebaar evenaart dat van de beide anonieme weduwen die zelfs geven van het weinige dat ze hebben.
Dat is de klassieke interpretatie en die kan inspirerend zijn voor ons leven. Die is er gekomen omdat de liturgie deze twee verhalen met elkaar in verband brengt.
Wanneer we echter kijken naar de context van de evangelielezing vandaag, dan lichten er toch nog wel andere betekenissen op. In het 12de hoofdstuk van het Markusevangelie waaruit ook de lezing vandaag genomen werd, zien we Jezus in Jeruzalem en ook in de tempel. Hij bevindt zich in het religieuze hart van het land dat eveneens het politieke en economische centrum is. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij met zijn belangrijkste tegenstanders discussieert over thema’s die daar aan de orde zijn: geloof, geld en macht.
Om te beginnen vertelt hij er de parabel van de misdadige wijnbouwers waarmee hij zijn visie op de joodse geschiedenis vertolkt. Een traditie van machthebbers die profeten vermoordt om zo kritische stemmen het zwijgen op te leggen.
Met de farizeeën en de herodianen spreekt hij over de belastingen. Met de sadduceeën over opstanding, over vertrouwen in Jahwe die telkens weer toekomst schept. Met de schriftgeleerden over de essentie van gelovig leven: het dubbelgebod van de liefde tot God en de liefde tot de naaste.
En dan volgt het verhaal dat we vandaag beluisterden. Het wordt echter voorafgegaan door een waarschuwing: ‘Pas op voor de Schriftgeleerden, die gesteld zijn op het rondlopen in lange gewaden, op begroetingen op de markten, op de voorste plaatsen in de synagogen en op de ereplaatsen tijdens de maaltijden. Zij verslinden de huizen van de weduwen en voor de schijn bidden zij lang. Dezen zullen een zwaarder oordeel ontvangen.’
Dit harde oordeel getuigt van zorg en waardering voor de arme weduwe maar wijst ook op het onrecht dat haar aangedaan wordt. Jezus kaart de armoede van de weduwe aan als gevolg van misdadig gedrag van wie gefortuneerd en hoog in aanzien zijn. Hij hekelt niet alleen de hypocrisie van de religieuze leiders met hun vertoon van zogezegd lovenswaardig gedrag en goede werken maar hij beschuldigt hen van diefstal: zij verslinden de huizen van de weduwen.
Jezus kwam tegemoet aan elke mens in nood en in het bijzonder aan wie de geringste werd geacht. In zijn liefdevolle aandacht mochten ze Gods nabijheid ervaren. Tezelfdertijd legde hij de verdrukkende en onrechtvaardige mechanismen van zijn samenleving bloot.
Als je over armoede wil spreken moet je ook over rijkdom durven spreken. En dat wordt meteen heel wat delicater en problematischer.
We worden uitgenodigd de liefdevolle zorg voor concrete mensen in nood te combineren met een politiek-maatschappelijke aandacht voor uitsluitingsmechanismen in onze samenleving en hoe die te doorbreken.