Eerste zondag van de Advent

In 2022 publiceerden de sociologen Philip Gorsky en Samuel Perry een gedetailleerd boek over White Christian Nationalism, de ideologische beweging die ervoor zorgde dat Trump aan de macht kon komen. Eén van de kenmerken, zo schrijven zij, is de grote invloed van bepaalde eindtijdcomplottheorieën, die door sommige theologen en predikers ontwikkeld zijn. Deze specifieke eindtijdtheorieën spelen in op de angst van veel blanke christelijke nationalisten in de V.S. om als minderheid gediscrimineerd en vervolgd te worden.

Uiteindelijk, zo geloven deze christelijke nationalisten, zal de wereld geleid worden naar een kosmische strijd tussen goed en kwaad, licht en donker,

maar ook : de ware wedergeboren christen tegen zo ongeveer elk ander mens. De V.S. is het uitverkoren strijdperk en met name de blanke christen moet zich als verdediger van geloof en beschaving opwerpen om Christus’ visie op de samenleving te verdedigen, desnoods met geweld.

Zij moeten het verdedigen tegen bruine en zwarte mensen die de blanke christen van hun bezittingen willen roven door allerlei wettelijke voorrechten op te eisen. Zij moeten zich verdedigen tegen ‘socialisten’ en ‘linksen,’ die hun eigendom willen afpakken. Ze moeten het verdedigen tegen moslims en atheïsten die christenen willen vervolgen. En zo gaat de lijst nog even door. Als angst zich eenmaal in het hart wortelt, woekert het ongehinderd verder. Ruimschoots bemest door de woorden van Trump en andere populisten.

De dramatische taal die onze Amerikaanse buren daarvoor gebruiken, hun eindtijdtaal, komt misschien wat minder over in Nederland en België. Een grote apocalyptische eindtijdstrijd in Volendam of Gent? Het is wat moeilijk voor te stellen. Maar ook hier putten populistische partijen ruimschoots uit het Trumphandboek en kijken ze wat werkt en wat niet.Zo vinden elementen van eindtijd complottheorieën hier ook een ontvankelijk oor.

De Bijbelteksten van vandaag zijn ook vaak met de eindtijd geassocieerd. Al vraag ik me af of ze door de christelijke nationalisten in de V.S. wel goed gelezen zijn. Het contrast kan namelijk bijna niet groter zijn.

(Overigens, er kan over gediscussieerd worden in hoeverre al deze teksten werkelijk over een ‘eindtijd’ gaan zoals wij ons dat voorstellen, maar dat terzijde.)

In Jesaja houdt het eindtijdvisioen in dat geweld totaal wordt afgezworen en dat alle volken een gezamenlijk thuis vinden bij God. De mensen smelten hun wapens om tot landbouwgereedschap.

Een Amerikaanse Dominicaan vertelde mij overigens dat een voormalige vriend van hem, een fervente Trumpaanhanger en “christen,” zijn bezit van 20 miljoen meent te moeten beschermen met een kelder vol munitie en wapens. Begrijpelijkerwijs durft hij daar niet meer op de koffie.

Ik vermoed dat ook de Romeinentekst niet helemaal goed is gelezen. Daarin staat dat het juist de houding van tweespalt en jaloezie is die we moeten afleggen. Met andere woorden, de gemoedstoestand die denkt dat de ander je alles wilt afpakken en jij dat met geweld moet beschermen. We moeten ons juist níet laten meeslepen. Niet door angst, niet door demagogen, niet door de euforie van geweld.

Ook de evangelietekst van Matteüs legt maar één enkele rol bij ons.

Niet een heroïsche strijd tegen alles wat niet ‘christen’ is, geen machtsgrepen, geen verbaal getier of oorlogsdreiging, maar alleen waakzaamheid. Alleen dat, wees waakzaam. Niet let op wanneer je in actie moet komen om de ongelovigen in elkaar te rossen. Niet waakzaam omdat er allemaal dreigende groepen mensen zijn.

Gewoon waakzaam zijn, en zoals Paulus zegt, kalm en oplettend.

Want het is niet aan ons om de eindtijd tot stand te laten komen of de komst van Christus te versnellen. Het is allemaal aan God.

Toch mogen we onszelf iets anders wel voor ogen houden. Dat echte visioen van licht aan het eind der tijden, het werkelijke visioen van vrede. Juist als mensen om ons heen zich overgeven aan angst, weten wij dat wij dat niet hoeven te doen. Juist als mensen graaien naar macht en geweld, dan weten wij dat we kalm kunnen blijven.

Het licht is voor ons altijd vindbaar, zelfs in de donkerste omstandigheden, als we onze ogen maar open houden.

En we weten dat dit licht temidden van alle volkeren te vinden zal zijn, alle mensen op de wereld met wie we samen zullen leven, nu en tot in de eeuwen der eeuwen. Amen.